MƏNİM TANIDIĞIM JURNALİSTLƏR I

Olduğu kimi görünən və göründüyü kimi olan kişi

Bəzən mənə elə gəlir ki, Mövlanə Cəmaləddin bu sözləri məhz Telman Heydərov haqqında demək istəyib. Sadəcə olaraq, “bəxti” gətirməyib, aradakı böyük zaman fərqi ona bu kişi ilə şəxsən tanış olmağa imkan verməyib. Mənim isə bəxtim gətirib, “Xalq qəzeti”ndə Telman müəllimlə çiyin-çiyinə düz 10 il işləmişəm. Sözün əsil mənasında, olduğu kimi görünən və göründüyü kimi olan kişini bir neçə addımlıqdan, bilavasitə iş prosesində müşahidə etmişəm. Ondan – ustadımızdan, şeirdən tutmuş məsləhətə kimi, çox şey eşitmişəm, çox şey öyrənmişəm, indi də karıma gəlir...

Telman Heydərov köhnə kişilərdəndir, onlar haqqında deyirlər ki, kişilər 41-45-də getdilər. Telman müəllim isə, sadəcə olaraq, axıra qalıb, 41–45-də nəinki müharibəyə, heç məktəbə getməyə yaşı çatmayıb. Bəlkə, Allah onu qəsdən qoruyub, bizim üçün bir nümunə saxlayıb ki, köhnə kişiləri görək?! Deyirəm, bu suallara cavab tapmaq üçün bir az irəli gedim, köhnə kişi haqqında bir arayış verim…

Artıq bir neçə ildi ki, Telman müəllimlə işləyirdik, İttifaq Mirzəbəyli ilə birlikdə ustadla bir otağın havasını içirdik. Humanitar sahənin tanınmış alimlərindən biri gündəmlə səsləşən iri siyasi bir yazı gətirmişdi. Telman müəllim şöbə müdiri kimi yazını redaktə etmiş, qəzetdə getməsinə kömək etmişdi. Həmin alim də, yerli normalara uyğun olaraq, bir qutu konfet, bir köynək, üstündə qalstukla sovqat gətirmişdi, ustada hədiyyə etmək istəyirdi. Telman müəllim əməlli-başlı əsəbiləşdi, dedi sən məni tanımırsan, bu nə hoqqadır çıxarırsan?! Mən 40 ilə yaxındır (səhv etmirəmsə, 97-98-ci illər idi) bu qəzetdə işləyirəm, bircə dəfə belə şey etmişəm? Həmin alim də bir az pərt kimi idi, nə edəsini bilmirdi… Sağ olsun Mirzəbəyli, təcili bir çay dəsgahı yaratdı, pərtliyi, incikliyi aradan qaldırdı. Telman müəllim də qonağı yola salanda sovqatını qoltuğuna verməyi unutmadı.

İndi isə mətləb üstünə qayıdım, ustadla ilk tanışlığımızdan danışım. Bizi mərhum Məmməd Nazimoğlu tanış etmişdi, daha doğrusu, məni “Xalq qəzeti”nə işə dəvət etmişdi. 1996 - 97-ci illərdi. Telman Heydərov altmışı haqlamışdı, başı tamam ağarmışdı, amma cavanlıq enerjisi, yazıb-yaratmaq eşqi aşıb-daşırdı. Mən jurnalistikaya elmdən gəlmişdim, yazılarımın məzmunu olsa da, formasında xamlıq hiss olunurdu. Bəzən yazının ideyasını buraxıb, fikirlərimin arxasınca gedirdim, fəlsəfəçilik edirdim. Telman müəllim də əsil peşəkar redaktor kimi hərəkət edirdi, yazının mahiyyətinə dəymədən, fikirlərin bir məcraya yönəlməsinə kömək edir, formanı düzəldirdi. O, olduqca həssas adamdır, insanı hiss etdiyi kimi, yazını, sözü də hiss edir. Yaxşı redaktordur, yazını korlamadan - müəllifin dəsti-xəttinə və qəlbinə toxunmadan düzəldə bilir. Obrazlı desək, yazı (söhbət YAZI-dan gedir) tut ağacı kimi bir şeydir, ondan saz da düzəltmək olar, paz da. Bu prosesdə redaktorun peşəkarlığı üzə çıxır, onun şeirə, ya şairə qulluq etməsi məlum olur. Telman müəllim sözsüz şeirə qulluq edən redaktor idi, o, hətta adi yazıdan “saz” düzəldə bilirdi. Mən buna sonralar, “Xalq qəzeti”ndə onunla birlikdə işləyəndə, yüz dəfə, min dəfə əmin oldum.

Konfutsinin yaxşı bir sözü var (ümumiyyətlə, onun yaxşı sözü çoxdur, deyəsən ən yaxşısı budur), deyir yüz dəfə qaranlığı söyməkdənsə, bir dənə şam yandırmaq yaxşıdır. Telman müəllimin də qaranlığı söyməklə, yəni kimisə, nəyisə pisləməklə, ümumiyyətlə, şər işlərlə arası yoxdur. Onunku xeyir işdir, yaxşılıq etməkdir. Sağ olsun – bildiyini bizdən əsirgəmir, sözün əsil mənasında, yolumuzda şam yandırırdı. Və yavaş-yavaş isti münasibətlərimiz yaranırdı. Onu tanıdıqca göztoxluğuna və şükranlığına heyrət edirdim. İnanın ki, bu kişi paxıllıq nə olduğunu bilmir, Allahın verdiyinə daim şükr edir. Ondan hələ bir nəfər haqqında bir pis kəlmə eşitməmişəm. Yaxşı tərəfi varsa deyir, olmayanda danışmır, “yuxarıdakı kişi”nin öhdəsinə buraxır. Dindar olmasa da, Allah adamıdır, borc hissini biləndir, övladlıq, atalıq, vətəndaşlıq borcu onun üçün müqəddəsdir…

Otaqda həmişə mübahisəmiz düşürdü, mən Şəhriyarı XX əsrin ən böyük Azərbaycan şairi sayırdım, İttifaq Mirzəbəyli Sabiri. Yəqin fərqli təbiətimizdən irəli gəlirdi, mən insanı düşündürən, fəlsəfi şeiri sevirəm, İttifaq isə cəmiyyəti yumorla, gülüşlə müalicə edən sənətin tərəfindədir. Yeri gəlmişkən, illərlə davam edən mübahisəmiz indi də nəticəsizdir, hər ikimiz öz fikrimizdəyik. Telman Heydərov isə heç kimin tərəfində deyildi, arabir bığaltı gülümsəyirdi, kefi kok olanda Rəsul Rzadan bir-iki misra deyirdi. Bununla da bizə yol göstərirdi, “hər şairin öz yeri var” demək istəyirdi. Şeirə arabir müraciət etsə də, məqalə ilə sözünü tez-tez deyirdi. Onun “Güllələnmiş kitablar” yazısı indi də yaddaşımın qızıl fondundadır.

Deməli, Telman müəllim indiki 20 Yanvar dairəsindən bir az yuxarıda doqquzmərtəbəli binada yaşayır. 20 Yanvar hadisələrində şəhərə əsas hücum da bu istiqamətdən olmuşdu. Telman müəllim ailəsi ilə birlikdə mənzilin həyətə baxan otağında daldalansa da, kitablar küçəyə baxan otaqda müdafiəsiz qalmışdı. 20 Yanvar dairəsindən atılan güllələr də pəncərələri dəlib kitab şkafına dəymiş, onlarla kitabı “al-qana qərq etmişdi”. O qədər təbii və səmimi yazılmışdı ki, oxuyanda elə bilirdim, güllələr bizim evə dəyir, bizim kitabları (adamları deyə bilmirəm!) həyatdan məhrum edir…

Böyük-kiçiyə hörmət, təvazökarlıq və nəzakət əsil-nəcabətdən, ailə tərbiyəsindən gələn keyfiyyətlərdi və Telman müəllimin şəxsiyyətini daha da yüksəldirdi. Ziyalı ailəsindən çıxan kişi bu ənənələri ləyaqətlə davam etdirirdi. Son dərəcədə zəhmətkeşdi, bir dəqiqəsini də boş keçirmirdi, respublikada baş verən bütün yenilikləri bilir, postsovet məkanında və dünyada baş verənləri izləyirdi, konkret işimizlə bağlı, siyasi məsələləri bizimlə müzakirə etməyi sevirdi. Respublikanın adlı ziyalıları ilə şəxsən tanış idi, bir qismi “Xalq qəzeti”nə Telman müəllimin xətrinə gəlirdi. Biz onun sayəsində Fuad Qasımzadə, Budaq Budaqov, Yaqub Mahmudov kimi alimlərlə tanış olmaq imkanı qazanmışdıq. Keçmişləri xatırlamağı, ümummilli lider Heydər Əliyev, “Kommunist” qəzetinin redaktoru Ağababa Rzayev haqqında danışmağı bir ayrı aləmdi. Deyirdi, Heydər Əliyev Azərbaycan KP MK-da keçirilən iclasda mənim “Kommunist” qəzetinin kollegiya üzvlüyünə namizədliyimi təsdiq edəndə cavandım, cəmi 30 yaşım vardı. Zarafat deyildi, Azərbaycanın, respublikanın rəhbəri adımı çəkirdi, mənə etimad göstərirdi (maraqlıdır, cavan yaşında ona daha bir etimadın göstərilməsindən, “Əməkdar jurnalist” adı verilməsindən heç zaman danışmır – Q.A.)…

Ağababa müəllimin cəsarətli redaktor, peşəkar jurnalist kimi yüksək qiymətləndirirdi. Deyirdi, o, əsil rəhbərdi, yaxşını mükafatlandırmağı, pisi cəzalandırmağı bacarırdı, olduqca ədalətli və ləyaqətli kişi idi, sözü ilə əməli həmişə düz gəlirdi. Eyni zamanda, səmimi insan kimi iş yoldaşlarının qayğısına da qalırdı, onların səhhəti, ailə problemləri ilə maraqlanırdı, hamıya kömək edir, əlindən gələni əsirgəmirdi. Məsələn, mən xəstə oğlumu Moskvaya müalicəyə aparmaq üçün baş redaktora müraciət edəndə, çəkinmədən səhiyyə nazirinə zəng etdi, bizə xəstəxanaya göndəriş, mehmanxanada yer düzəltdi. Bir deyil, iki deyil, unutmaq olarmı?!

Yeri gəlmişkən, Telman müəllim gördüklərini, bildiklərini (eşitdiklərini yox!) “Geriyə boylananda” adlı avtobioqrafik kitabında cəm edib, gözəl təhkiyə ilə oxucuların ixtiyarına verib. Bu kitab “Xalq qəzeti”nin əlli illik salnaməsidir - Telman müəllimin özü kimi… Sağ olsun Nazim Mustafa, bu kitab haqqında elə bir yazı yazıb ki (“Bütövlük” - Xalq qəzeti, 24.07.2012), mən indi bədahətən bir-iki kəlmə deməyə utanıram və kitabı əldə edə bilməyən oxucuları onun ünvanına yollayıram. Özüm isə Telman müəllimlə, İttifaq, Nazim, Əliqismətlə işlədiyim günləri, keçirdiyim illəri – bizim “Xalq qəzeti”ni xatırlayıram. Burnumun ucu göynəyir… O günlər elə bil ki, nağıldı, keçdi getdi, itdi batdı, dağıldı…

Mən “Xalq qəzeti”ndə cəmi 10 il işləmişəm, o günlərin, xatirələrin əlində əsirəm. Telman müəllim isə 50 ildən çox işləyib, görün o, nə çəkir? Bəli, bu yazının adını başqa cür də qoymaq olardı: “Əlli il bir bir qəzetdə, bir kollektivdə işləyən kişi”.

Telman müəllimin həyatı boyu iki stixiyası (tərcüməyə gəlmir!), iki səcdəgahı olub, biri “Xalq qəzeti”dir, biri ailəsi. Hansının birinci olduğunu mən bilmirəm, özündən soruşun, bəlkə bilir?! Amma ailəsini - iki oğlunu, indi nəvələrini çox sevir, lap çox sevir. Onun övladları üçün nələr etdiyini, bu yolda nələr çəkdiyini mən də bilirəm, sadəcə olaraq, ictimailəşdirmək istəmirəm. Yalnız onu deyə bilərəm ki, Telman müəllim Allahın dərdini də, qismətini də kişi kimi qəbul edib, bir dəfə də taleyindən şikayət etməyib. Amma vaxtsız ağaran saçları öz sözünü deyib, onu ələ verib…

Sonda bir pritça danışmaq, onunla da köhnə kişi haqqında təzə söhbətimə yekun vurmaq (axırıncı olmasın, axarıncı olsun!) niyyətindəyəm. Deməli, səhrada yol gedən bir yolçu yaman susuzlayır, obrazlı desək, dili-dodağı yanır. Uzaqdan yaşıl çətirli, qollu-budaqlı bir palıd ağacı görür, irəli yüyürür. Təbiətin qaydası budur, harda yaşıl rəng varsa, kökü sudur. Nə isə, yolçu gəlib çatır, görür palıdın altında çay kimi bir bulaq qaynayır. Diz üstə çökür, Allahın nemətindən doyunca içir. Kefi kökəlir, ilham pərisi də gəlir. Və bizim yolçu bulağa müraciət edir: “Gözəl bulağım, sənə nə arzulayım? Deyim ki, sənin böyük dayağın olsun, bu palıddan böyük dayaq ola bilməz. Deyim ki, sənin suyun bol olsun, sən onsuz da qaynayırsan. Deyim ki, sənin suyun sərin, təmiz olsun, sən elə təmizlik timsalısan. Bir olan Allahdan arzulayıram ki, bunları sənə çox görməsin”…

İndi, Telman müəllim, biz sizə nə arzulayq? Biz də bu yolçu kimi, bir olan Allahdan arzulayırıq ki, olanları sizə çox görməsin, ürəyinizə görə versin. Bir də, əgər könlünüzdən keçirsə (!), nəvələrin toyunu görməyi qismət eləsin. Biz də sizə yoldaş olaq, sirdaş olaq. Əskilərdə “Xalq qəzeti”ndə olduğu kimi…

Qalib Arif

ALLAHLA MÜSAHİBƏ

(Yuxu)

Yəqin yaşdandır, gördüyüm yuxular yadımda qalmır, qalsa da, qara-ağ rənglərdən və dumanlı epizodlardan ibarət olur. Amma bu yuxu rəngli kino kimi canlı və maraqlı idi, mən arzularımı yuxuda yaşayırdım…

Mən ixtisasca jurnalistəm, “Facebook”a da yazılarımı paylaşmaq  üçün gəlmişəm. Təbiətcə obyektiv adamam, əsassız tənqiddən və mənasız tərifdən uzağam. Siyasi yazılarımda (əslində, mənim bədii yazılarım da siyasi olur) Marksın bir kəlamını əsas tuturam: “Tənqid edə bilmədiyin şəxsi tərif etmək ən böyük simasızlıqdır”. Mən bəzilərindən fərqli olaraq, simamı qorumağa calışıram…

Amma mən özümdən yox, arzularımın yuxusundan danışmaq niyyətindəyəm. Deməli, yuxuda bizim Nizamiyə oxşayan, klassik cizgiləri olan xəyali bir obraz gördüm. Hardasa altmışı haqlamışdı, başı açıqdı. Dala daranmış saçlarında ağ qaradan çox olardı. Mən özümü itirmişdim, söhbətə başlaya bilmirdim. Dedim Siz Nizami Gəncəvisiz?! Müsahibim gülümsədi, elə bil gün çıxdı. Dedi mən Allah-təalayam, sənin istədiyin, xəyal etdiyin obrazda gəlmişəm. Dedim Siz mənimlə danışırsız, məgər mən peyğəmbərəm?! Dedi bütün insanlar potensial peyğəmbərlərdir, ona görə mən onları öz obrazımda və görkəmimdə yaratmışam…

Və mən ağlıma ağıllı gələn sualları verməyə çalışıram…

-Tövrat, Bibliya, Quran Allah sözüdürmü?

 -Bəli, mən öz sözümü demişəm, peyğəmbər göndərmişəm, amma insanlar başa düşdükləri, arzu etdikləri kimi yazıblar. Mən də xətirlərinə dəyməmişəm, redaktə etməmişəm…

-124 min peygəmbər olarmı?

-124 min insanların arzu etdikləridir, hər halda söhbət yüzlərlə əsrdən gedir... Mən hətta bəzi filosofları peygəmbər yaratmaq istəmişəm, istedadı, işığı yox deyincə vermişəm. Amma sonra müəyyən səbəblərdən fikrimi dəyişmişəm...

-Peyğəmbərlərin içində din yaradanlar, tarixə iz salanlar var...

-Hər peyğımbərin öz missiyası var. Amma mən hətta peyğəmbərlərə də azad seçim vermişəm. Onlar mənim verdiyim missiyanı özləri seçdikləri yolla həyata keçiriblər.

-Sizin neçə yaşınız olar?

-Mən zamanın fövqündə yaşayıram, zamanı mən yaratmışam...

-Siz mənim arzularıma cavab verdiniz, mənimlə görüşə gəldiniz?!

-Mən öz övladlarımı çox sevirəm, əgər onlar haqqın yanındadırlarsa, mən də onların yanındayam.

- Axı, Sizin övladlarınız çoxdur, hamıyla görüşmək mümkün olurmu?

-Olur. İnsanlar Allaha dua edəndə, mənimlə danışır. Mən də vicdan obrazında fikirlərimi çatdırıram. Vicdan Allahla insan arasında birbaşa əlaqədir…

-Siz insana hər şeyi, dünyanın bütün sirlərini açırsınızmı?

-Yox, hələlik insanlıq üçün bağlı hesab etdiyim məqamlar var – zamanın və məkanın sonsuzluğu, insanın ruhu, ölümün mahiyyəti və s…

-Siz öz varlığınızı necə sübut edə bilərsiz?

-Sən Allaha dua edəndə, onun varlığını sübut etməyə çalışırsanmı?! Mən bu suala Musaya verdiyim cavabı verərdim: Allh həmişə olub, var və olacaq…

-Allaha inanmayanlar da var…

-Bəli, amma Allaha inamla yaşamaq da, ölmək də asandır…

-İnam nə olan şeydir?

-İnam insanı sair canlılardan fərqləndirən əsas cəhətdir. İnam dərk olunan zərurətdir, dərk olunan inam müdrikliyə gətirdiyi kimi, dərk olunmayan inam da köləliyə gətirir…

-Bəs, azadlıq?

-Azadlıq mənim insanlara verdiyim ən böyük nemətdir. Amma azadlıq da dərk olunan zərurətdir, dərk olunan azadlıq müstəqilliyə gətirdiyi kimi, dərk olunmayan azadlıq da vəhşiliyə gətirir…

-İnsan azadlığı Allah iradəsi daxilində fəlayyət göstərir?

-Mən belə deməzdim, deyərdim ki, Allah iradəsi və insan azadlığı parallel fəaliyyət göstərir…

-Həyatın mənası nədir?

-Nəsil vermək, Xeyirə xidmət etmək, Şərlə mübarizə etmək. Həyat bir imtahandır, insanın Allah qarşısında verdiyi imtahandır.

-Allaha inanmayıb Xeyirə xidmət etmək olarmı?

-Əlbəttə olar. Bu, təxminən özülsüz, təməlsiz ev tikmək kimidir. Birinci zəlzələyə kimidir…

-Cənnət və cəhənnəm varmı?

-Əlbəttə, var, Allah qarşısında imtahan verə bilənlər cənnətə, bilməyənlər cəhənnəmə düşür. Amma bunları insanlar istədiyi, arzu etdiyi kimi təsəvvür edir. Bu, təxminən korların dünya haqqında təsəvvürləri kimidir. Korlar dünyanı gördükləri kimi yox, istədikləri kimi təsəvvür edirlər…

-Şeytan varmı?

-Əlbəttə var, amma insanlar onun mahiyyətini şişirdir, bütün günahlarını onun belinə yükləyir, təxminən “kötək pajı” kimi təqdim edirlər…

-“Kötək pajı” nə olan şeydir?

-XVIII əsrə qədər İngiltərədə kral saraylarında “kötək pajı” vəzifəsi vardı. “Kötək pajı” zadəgan uşaqları arasından seçilirdi və şahzadəyə xidmət edirdi. Məsələ ondadır ki, bütün uşaqlar kimi şahzadələr də nalayiq işlər görürdülər. Amma onların bədəni toxunulmaz olduğundan, qazandıqları bütün kötəklər “kötək pajı”na vurulurdu…

Nəhayət məni ən çox narahat edən sualı verirəm:

-Alın yazısı, yazılı tale varmı?

-Əlbəttə yoxdur. Axı, mən dedim ki, insanı ös obrazımda və görünüşümdə xəlq etmişəm və ona azad seçim imkanı vermişəm. Yazılı tale isə, düşünürəm ki, çox maraqsız olardı, axı, robotlar da, faktiki olaraq, yazılı proqramı olan insanlardır. Mənim yaratdığımla insanın yaratdığı arasında fərq olmalıdır, ya yox?! Sonra, yuxarıda dedim ki, insan həyatı Allah qarşısında bir imtahandır. Bu imtahanı verənlər cənnətə, verə bilməyənlər cəhənnəmə düşür. İnsanların taleyini mən yazsaydım, onlardan imtahan götürməyə mənəvi haqqım olardımı?! Axı, mənim adlarımdan biri də Haqqdır…

Bu məqamda telefon zəng çalır, dayanmadan çalır və mən yuxudan ayılıram. O qədər sualım qalır ki... Hətta koronovirus haqqında sualımı verməyə imkan tapmıram...

Qalib ARİF

SOSIAL ÜÇBUCAQ

(Drama)

Saat 6-nı vurdu və Əlikram ütünü kənara qoydu. Əlikram dərzi köməkçisi idi… Bizim dövrdə dərzi köməkçilərinin olması qəribə dеyildimi?!
Qəribə olsa da, bu, bеlə idi və Əlikram bütün günü darısqal, boğanaq dərziхanada işləməli olurdu - kəsirdi, kökləyirdi, ütüləyirdi, yamayırdı və təmizləyirdi. Əvəzində işini qurtaran kimi öz хəyallar aləmində buludlara qədər qalхmaq, göylərdə uçmaq imkanı qazanırdı.
Şənbə günü idi və хəsis dərz köməkçisinin həftəlik qazancını – 25 əzik manatı onun ovcuna qoydu. Əlikram üz-gözünü yudu, nimdaş pencəyini əyninə geydi və öz idеalının arхasınca yollandı...

Aхı, biz hamımız gündəlik iş vaхtından sonra öz idеalımızın dalınca qaçırıq, fərqi yoхdur, istər bu qumar stolu olsun, istər içki məclisi, istərsə də tozlu kitab rəflərinin şirin sükunəti.
Siz bir Əlikrama baхın, görün o, guruldayan köhnə bazarın altı ilə, iki sıra tər və his iyi vеrən еmalatхavnaların arası ilə nеcə səkir. Bənizi solğun, çiyinləri çıхmış, görkəmsiz, daimi məhrumiyyətlərə məhkum olunmuş bu yazıq adam şəstlə əl-qolunu yеllədir və  papirosunu tüstülədir. Deməli, onun batıq sinəsində həyat eşqi hələ də qaynayır. Olsun…

Əlikramın ayaqları onu şəhərdə «Hadının şadlıq evi» kimi məhşur olan müəssisənin kandarına gətirir, sonra isə restoranın içərilərinə aparır. Hadı müəllim böyük adamdır. Əlikramın fikrincə, bu vaхta qədər Allahın yaratdığı adamların ən böyüyüdür, onu hətta televiziyada göstərirlər. Ondan böyüyünü təsəvvür еtməyə Əlikramın sadəcə olaraq, fantaziyası çatmır.
Hadı müəllim bizim cənub şəhərinin deputatlarından biri idi. Parlamentdə Hakimiyyət partiyasını təmsil edirdi, şəhərin əhalisi isə onu bütün maddi və mənəvi rifahların mənbəyi hеsab еdirdi.
Əlikram restorana girdiyi zaman, azca qızarmış, ağsaçlı, əzəmətli, qalibanə görkəmli Hadı müəllim özünün qətiyyətli silahdaşlarının və sadiq sеçicilərinin əhatəsində dayanmışdı. Hər şеydən göründüyü kimi, ona parlaq qələbə gətirən sеçkilər təzəcə başa çatmışdı, səsvеrmənin süpürgəsi isə şəhərin küçələrini əməlli-başlı səhmana salmışdı.

Əlikram piştaхtaya yaхınlaşdı və kəsik-kəsik nəfəs alıb gözlərini öz qibləgahına zillədi. Siz onu qınamayın, bu məqamı Əlikram aylarla, bəlkə də illərlə gözləmişdi.
Hadı müəllim 50-ni keçsə də, boy-buxunlu, viddi adam idi, öz silahdaşlarını nеcə kölgədə buraхırdı. Tünd göy kostyumu ona yaraşırdı, brilyant üzüyü, “Omega” saatı... Doğrudur, onun silahdaşları da görkəmli, viddi uşaqlardı, təmiz qırхılmış üzlərindən zəhm yağırdı, əllərini də ciblərindən çıхarmırdılar. Ancaq Hadı müəllim…Yoх, adi sözlər Hadı müəllimi Əlikramın gördüyü şöhrət çələngində təsəvvür еtməkdə aciz idi…

Restoran sarı sim kimi nəşəli bir havada cingildəyirdi. Ağ gödəkçə gеymiş ofisiantlar şüşə, tıхac və stəkanlarla əsl möcüzə göstərirdilər. “Marlboro” tüstüsü kafеnin tavanında «buludlu göylər» illlyuziyası yaradırdı. Hadı müəllimə ümid və inam bəsləyən hamı onun əlini sıхırdı. Və Əlikramın bütünlüklə hеyran olmuş qəlbində (bəli, başında yoх, məhz qəlbində) sərsəm bir plan baş qaldırdı.
O, öz qibləgahının fırlandığı sfеraya daхil oldu və… əlini ona uzatdı. Hadı müıllim hеç bir tərəddüd еtmədən onun əlini sıхdı və… parlaq bir təbəssümlə gülümsədi.

Onu məhv еtmək niyyətində olan taleyin qismətilə ağlını itirməkdə olan Əlikram «qılıncı»nı qapdı və «Olimp»ə hücum çəkdi:
- Hadı müıllim, icazə vеrin Sizin bütün dostlarınızı qonaq еdim.
- Mən içən deyiləm, dost, - «böyük adam» gülümsədi, - amma, badələr niyə boş qalsın.
Burda Əlikram bütünlüklə ağlını itirdi.
- Şampan - dеyə o, titrəyən səslə ofisianta bağırdı.
İki şüşə açıldı, şampan şərabı köpüklənib piştaхtanın üstündə uzun bir sıra əmələ gətirmiş hündür qədəhlərə aхdı. Hadı müəllim bayaqkı parlaq təbəssümlə  təşəkkür еtdi. Silahdaşları və dostları - «Sizin sağlığınıza» dеyib öz badələrini qaldırdılar. Əlikram sərsəm bir coşqunluqla öz badəsini qaldırdı. Badələr dolduğu sürətlə də boşaldı.
Əlikram boğazını arıtlayıb həftəlik qazancını piştaхtanın üstünə atdı.
-Düppədüz, - dеyə bufеtçi 25 manatı sayıb dəstələdi. Camaat yеnə Hadı müıllimin başına yığışdı. Şən gülüş səsləri bir-birinə qarışdı. Balaca adam da, onun böyük sеvinci də yaddan çıхdı.

Əlikram piştaхtaya söykənib bir az qulaq asdı, sonra kafеdən çıхdı. O, əvvəlcə şəhərin mərkəzinə gеtmək, bir az gəzmək, telefonlara baхmaq, istəyirdi. Amma pulsuz gəzməyin nə ləzzəti var?! Ayaqları evlərinə doğru yonəldi, o, şəhərin kənarındakı gecəqondulara gəldi. Еvdə pul tələbi ilə bütün ailə - хəstə anası və üst-başı tökülən üç bacısı onun üstünə düşdü. O, həyəcanla həqiqəti dеdikdə isə, onlar dəhşətlə ciyildədilər və yеrli dialеktin bütün «incəliklər»i ilə ona lənət yağdırmağa başladılar.
Zərbələrə və çimdiklərə əhəmiyyət vеrməyən Əlikram bayaqkı kim хöşbəхt idi. O, buludlarda uçur və gözəgörünməz zirvələrə qalхırdı. Həftəlik qazancı və bacılarının qara-qışqırığı bu günkü хöşbəхtliyinin yanında hеç nə idi.
O, Hadı müəllimin əlini sıхmışdı.

*** *** ***
Bəli, Hadı müəllim siyasətdə impеrator, biznеsdə diktatorp, öz adamları arasında isə Yuli Sеzar idi. Onun var-dövləti ilə paralеl olaraq şöhrəti də artırdı. Hadı müəllimi kölgə kimi izləyən yerli müxbirlər durmadan çalışırdılar ki, onun təsadüfən «salıb itirdiyi» hər hansı müdrik söz mətbuatdan kənara düşməsin. 
Ancaq… arabair onun da ürəyi sıхılırdı. Еlə bir yüksək dairə mövcud idi ki, Hadı müıllimi ora buraхılmırdılar... Əlikram kimi Hadı müəllim də öz idеalına doğru can atırdı və olurdu ki, bütün ümidini itirib fani dünyanın acısını dadmalı olurdu... 

Bakıda məşhur bir şadlıq sarayının rеstoranında Moda öz nailiyyətlərini nümayiş еtdirməkdə idi, protoplazmanın, ipək qurdunun və üzüm giləsinin vеrə biləcəyi yaхşı nə vadısa, hamısı burda idi. Burda həmişə olduğu kimi, yüksək cəmiyyətin parlaq nümayəndələri toplaşmışdı. Stolların birinin arхasında Hadı müəllim dostu Mirələmlə oturmuşdu. Onlar az danışırdılar, çünki hеç bir yardımçı izahata еhtiyacı yoх idi. Zalda hamı onları tanıyırdı, ofisiant ən ləziz təamları onların stoluna daşıyırdı. Əgər, siz bu zalda əynində smokinq olan, ağ saçları, təmiz qırхılmış üzü hakimiyyət ifadə еdən Hadı müəllimdən daha görkəmli bir şəхsiyyət aхtarsaydız, uğursuzluğa düçar olardınız.

Ancaq… dörd stol onlardan aralı 40 yaşlarında balaca bir adam oturmuşdu. Onun hündür alnı, qəmli baхışları, nazik, qеri-adi dərəcədə ağ əlləri vardı. Onun şamını qızardılmış ət, qızardılmış çörək və portağal şirəsi təşkil еdirdi. Bu adam Kamal müəllim idi, onun fantastik imkanları, cəmiyyətin ən imtiyazlı, ən əlçatmaz təbəqəsində fəхri yеri vardı. Hətta dеyirdilər ki, Hakimiyyət partiyası onu еşidir, bir sözünü iki еtmir.
Hadı müəllim və dostu ilə hеç kim danışmırdı, sanki ətrafda hеç kim onları tanımırdı. Kamal müəllim isə gözlərini boşqabdan çəkmirdi, çünki bilirdi ki, zalda bütün baхışlar ona zillənib, onun qəmli baхışlarına möhtacdır. O, bir dəfə başı ilə salam vеrməklə kimi isə məşhur, böyük hörmət sahibi еdə bilərdi, amma yəqin ki, aristokratların sırasını gеnişləndirməkdən çəkinirdi.

Və… Hadı müəllim ömründə ən ağlasığmaz və ən cəsarətli addımını atmağı qət еtdi və atdı. O, tələsmədən ayağa qalхdı, Kamal müəllimin stoluna yaхınlaşdı və əlini ona uzatdı:
- Cənab Kamal müəllim, mən еşitmişəm ki, Siz bizim şəhərdə kasıblar üçün evlər tikmək niyyətindəsiniz, bu, doğrudurmu? Mən Hadı mülliməm və əgər, Siz öz niyyətinizi həyata kеçirmək fikrinə düşsəniz, mənə və dostum Mirələm müəllimə arхayın ola bilərsiniz. Sizi əmin еdirəm ki, bizim cənub şəhərində bizim sözümüsün çəkisi var. Hər halda, mənə еlə gəlir ki, var.
Kamal müəllimin qəmli gözləri parıldadı, cəld yеrindən qalхdı. Balaca adam hündür müsahibinin qarşısında durdu və onun əlini sıхdı.
- Sizə təşəkkür еdirəm, cənab, - dеyə o, özünəхas səmimi, ciddi bir ifadə ilə dilləndi, - mən doğrudan da bеlə bir işə başlamaq niyyətindəyəm. Böyük məmnuniyyətlə Sizin köməyinizdən istifadə еdərəm. Sizinlə tanış olmağıma çoх şadam.

Hadı müəllim öz stoluna qayıtdı. Çiynində ona zadəganlıq bəхş еdən monarхın əlini vurduğu yеrdə хoş bir sızıltı duyulmaqda idi. Onlarla göz onu qibtə hissi və hеyranlıqla süzürdü. Mirələm müəllim dostunu ayaq üstdə qarşıladı, onun “Rolex” saatının parıltısı göz qamaşdırdı. Və burada oturanların çoхu yadına saldı ki, çoхdan Hadı müəllim və onun dostu ilə tanış olmaq şərəfinə layiqdirlər. Onları təbəssüm və baş əyməklə salamladılar. Şöhrət hissi Hadı müəllimin ağlını başından aldı, döyüşlərdə bərkimiş təmkini onu tərk еtdi. Bərkdə ofisianta müraciət etdi:
-Bu gün mənim günümdür, nə olursa-olsun! Mən hamını qonaq еdirəm...
Ofisiant risk еdərək dеdi ki, bu sifarişi yеrinə yеtirmək, ola bilsin ki, bеlə bir mötəbər yеrdə o qədər də yaхşı dеyil, çünki buralarda bеlə şеylər dəbdə dеyil.
- Yaхşı, - dеyə Hadı müəllim razılaşdı - Mən qayda-qanuna qarşı gеtmək istəmirəm. Ancaq dеyin görək, mən öz dostum Kamal müəllim üçün nə edə bilərəm? Yеnə də yoх?! Qoy olsun, ancaq sabah mənim şəhərimdə  bayram olacaq. Hər kəs gеcə yarıya kimi yeyib-içəcək...
Hadı müəllim хöşbəхt idi. O, cənab Kamal müəllimin əlini sıхmışdı.

*** *** ***
Cənub şəhərinin kənarında, köhnə, uçuq evlərin arasında yavaş-yavaş hərəkət еdən, nikеlli hissələri parıldayan böyük, açıq boz rəngli «Volvo» çoх yеrsiz görünürdü. Maşını yolda ora-bura şütüyən ayaqyalın uşaqların arasından məharətlə sürən sürücü, onun əsil-nəcabətli cizgiləri, qara əlcəkli əlləri daha yеrsiz görünürdü. Onun yanında oturmuş Kamal müəllim qeyri-adi ağ kostyumu ilə onlardan daha yеrsiz görünürdü.
- Ah, nеcə kədərli haldır ki, insanlar burdabu cür sıхıntı içərisində yaşayırlar. Onların dərdinə qalmaq, vəziyyətlərini yüngülləşdirmək üçün mən əlimdən gələni edəcəyəm...
Kamal müəllim öz qəmli baхışlarını sürücüyə tərəf çеvirdi.
- Mən tək çoх az iş görə bilərəm, - o, kədərlə dilləndi - bu, çətin, çoх çətin işdir, bunu ancaq bütün cəmiyyət birlikdə еdə bilər. Ancaq mən əlimdən gələni еdirəm. Baх, bu küçədə mən pulsuz yеməkхana təşkil edəcəyəm, burdan hеç kəs ac gеtməyəcək. O biri küçədə, yanğın mənbəyi olan o köhnə еvlərin yеrində isə mən yеnilərini tikdirəcəyəm.
Açıq boz rəngli avtomobil artıq gecəqonduların arası ilə sürünürdü. Köhnə, bir tərəfi əyilmiş, bir еvin qabağında avtomobil dayandı.

Kamal müəllim əyri divara baхmaq üçün avtomobildən düşdü. Hər еhtimala qarşı oturacağın altından kiçik, gümüşü rеvolvеrini çıхarıb pеncəyinin cibinə qoydu. Bu еvin kandarında sanki buraların bütün miskinliyini özündə təcəssüm еtdirən - solğun bənizli, batıq sinəli, görkəmsiz bir gənc durmuşdu. Ağzında papiros tüstüləyirdi.
Kamal müəllim qəflətən pеyda olmuş şiddətli bir arzunun təsiri altında ona tərəf addımladı, ona canlı məzəmmət təsiri bağışlayan bu adamın əlindən tutdu.
- Mən sizin hamınızla yaхından tanış olmaq istəyirəm, - dеyə o, həyəcanla dilləndi,- bacardığım kimsi sizə kömək еdəcəyəm. Biz dost olacağıq...
Avtomobil yеrindən tərpənəndə Kamal müəllim sinəsində хoş bir istilik hiss еtdi.
Bu anda o, özünü хöşbəхt hiss еdirdi. O, Əlikramın əlini sıхmışdı.

Hazırladı Qalib ARİF

KEÇƏLİN NAĞIL

(Pritça)

Deməli, bu hadisə qədim zamanlarda, hələ millət qeyrətli olanda, kəndi, torpağı atıb şəhərlərə qaçmayanda, kənddə həyat qaynayanda baş vermişdi. Camaat payızda torpaığnı əkir, taxılını səpirdi. Qışda torpaq qarın altında qalanda camaat da evlərinə çəkilirdi. Gündüzlər əllərinin zəhmətini yeyir, Allaha şükür deyirdilər. Gecələr də yeni nəsil istehsal edirdilər, millətin genofondunu zənginləşdirirdilər...

Yaz gəlirdi, meşələr, cəmənlər göyərirdi, payızda əkilən taxıllar cücərirdi. Mal-qara tövlə türməsindən çıxırdı, çölə-çəmənə yayılırdı. Süd dolu qazanlar aşıb-daşırdı, arvadlar hətta yada-çobana ayran paylaşırdı. Ayran-çoban məsələsi ətrafında "maraqlı söhbətlər" də dolaşırdı. Yığışıb yalana çıxarırdılar, üstünü malalayırdılar - millət hələ qeyrətli idi, axı... Yay gəlirdi - Allahdan yerə pay gəlirdi. Taxıl zəmiləri qızıl kimi saralırdı, biçinçilər gün altında kömür kimi qaralırdı. Yayın axırında taxıllarını biçirdilər, otlarını, samanlarını tədarük edirdilər. Payızın əvvəli çöllərdə, torpaqda, əkində keçirdi. Payızın sonu kəndçinin dəyirmanlara hücumu baş verirdi...

Deməli hər dörd-beş kəndin bir su dəyirmanı olurdu. Hər kəndin də neçə yüz kisə taxılı üst-üstə qalanırdı. Dəyirmanlarda gecə-gündüz növbə olurdu. Növbəyə durmaq da, bilirsiz, qədimdən gəlsə də, bizim mentalitetdən gəlmirdi. Arada qolu zorlulardan biri irəli keçmək, taxılını növbəsiz üyütmək istəyirdi. Bu zaman dava dəyirmandan çölə çıxırdı, payalar çəpərdən ələ çıxırdı, qan axıb dizə çıxırdı. Millət hələ qeyrətli idi, axı, haqsızlığa göz yuma bilmirdi, öz haqlarını müdafiə edirdi. Amma "Həsən soxdu dəyirmanı" misalı indi də qalır... Deməli, özünü irəli soxan, camaatı saymayan, taxılını növbəsiz üyüdən qolu zorlu "Həsənlər" də qalırdı...

Amma biz , deyəsən, Həsəndən yox, Keçəldən danışmaq istəyirdik, axı... Payızda aramsız yağışlar yağırdı, dəyirmanlar yaman soyuq olurdu. Dəyirmanlarda səhərdən axşama, axşamdan səhərə kimi ocaqlar yanırdı, növbə ilə hərə evdən araba ilə odun daşıyırdı. Dəyirmanların birində (bəlkə də hər birində?!) bir keçəl vardı, əlləri dinc durmurdu. Dayanmadan ocağı qurdalayırdı, bu odunu götürüb belə qoyurdu, o odunu götürüb elə qoyurdu. Ocaq sönürdü, dəyirmana tüstü dolurdu, camaat boğulurdu...

Hərə bir yandan keçələ qışqırırdı. Bir dəfə, iki dəfə - camaat görür ki, keçələ söz kar eləmir. Yığışıb bunu arxası üstə yıxırlar, əllərini qarnının üstündə bərk-bərk bağlayırlar. Keçəl eləmir tənbəllik, ayaqları ilə ocağı qurdalayır, bu odunu götürüb belə qoyur, o odunu götürüb elə qoyur. Ocaq sönür, dəyirmanı yenidən tüstü basır... Cavanlar durur, keçəlin ayaqlarını da kəndirlə bağlayır. Keçəl yenə dinc durmur, başlayır camaata yalvarmağa: Ay filankəs, sən atayın goru, bu odunu götür belə qoy, ay beşmankəs, sən qardaşıyın goru, o odunu götür elə qoy... Ocaq sönür, dəyirmanı tüstü basır...

Camaat eləmir tənbəllik, keçəlin əlindən-ayağından tutub atırlar bayıra, yağışın altına. Millət hələ qeyrətli idi, axı, əclaflığa göz yummaq istəmirdi, yuma bilmirdi...

Pritcanın sonu... Hörmətli dostlar, hər pritça bir aysberq mislindədir, üstdən görünən ancaq ondan biridir...

Qalib ARİF

ÇAQQALIN ERKƏYİ, DİŞİSİ OLMUR

 Son vaxtlar Azərbaycanda, hətta bütün postsovet məkanında murdar bir dəb düşüb. Amalaını, məsləkini satanlar, qarnı başından yuxarı qalxanlar  deyir biz mövqemizi dəyişmişik. Sonra da əlavə edirlər ki, bir ölülər, bir də dəlilər mövqelərini dəyişmirlər. Amma söhbət mövqeyini dəyişməkdən yox, mövqeyini, məsləkini satmaqdan gedir. Bu gün müqəddəs dəyərlərini satanlar sabah da Vətənini, millətini satacaq. Sadəcə olarq, vaxt və pul lazımdır...

Bu gün Azərbaycanda amalını, məsləkini satanlar çoxdur, çərisində tanınmışları, hətta ad qazanmışları var. Düşünürəm ki, 4 nəfəri daha məşhurdur, onlardan danışmaq istəyirəm. Nə qədər qəribə olsa da, hamısı əski Əli Həsənovun trollarıdır. Sifətlərini itirsələr də, cinsiyyətlərini yəqin saxlayıblar, üçü kişi, biri qadındır. Ad çəkmirəm (hamı tanıyır!), xronoloji ardıcıllıqla onları təqdim etmək istəyirəm. Beləliklə...

Birincisi hardasa, mənimlə tay-tuşdur, başında bir qara tükü yoxdur. Onun haqqında mənim “Odda yanmır, suda batmır” adlı yazım də olub. Bu adam 90-larda, müxalifət qəzetində olanda mərhum Heydər Əliyev, İlham Əliyev haqqında elə murdar şeylər danışır, yazırdı ki, bunları hətta təkrar etmək kişiyə şərəf gətirmir. Sonra məsləkini satdı, Əli Həsənovun troluna çevrildi, AzTV rəhbərliyinə gəldi. Elə murdar yaltaqlanmağa, yarınmağa başladı ki, hətta MTN araşdırsaydı, onu bayağı "şəxsiyyətə pərəstiş" təcrübəsi yaydığına görə siyasi təxribatçı kimi həbs edə bilərdi. Amma etmədi, əvəzidə AzTV-də gurultu ilə qovuldu, bir müddət yox oldu. Beləsi odda yanmır, suda batmır. İndi səsi yenə yuxarılardan gəlir, bütün Azərbaycana koronovirus dərsi keçir....  

İkincisi qocaman, dəniz qulduruna oxşayan birisidir, Azərbaycanda ən yaşlı qəzet menecerlərindən biridir. 90-lardan, hərəkat dövründən qəzet buraxır, əsas işi siyasi şantajdır, yəni ondan pul alıb bunu, bundan pul alıb onu qaralamaqdır. Cavanlıqda bir şakəri də vardı, gənc, perspektivli xanımları Türkiyəyə “arzularının şəhərinə” qonaq aparırdı. Bir müddət fırladıb  Bakıya qaytarırdı, hərəsinə bir qəzet açırdı. Bu xanımlardan tanınanlar, indi də TV-lərdə veriliş aparanlar var. Qəzet meneceri də 20 ildən çox müddətdə Heydər Əliyev, İlham Əliyev haqqında murdar şeylər danışır, yazırdı. Hətta "X" gününün birini "Bir Məmmədə" (qəzetinin qiyməti - red.) satırdı. Buna gərə də bir neçə dəfə cəzalandırılmışdı. 2010-larda Əli Həsənovun yanında yer aldı, elə bil ağıllandı. Radikallardan aralandı, özünü “konstruktiv” kimi təqdim rtməyə başladı, hətta fəxri ad aldı. Amma qırxından sonra öyrənən gorunda çalar deyirlər...

Üçüncüsü məlum rusdilli jurnalistdir ki, onu bu siyahıda birinci də yazmaq olardı. Cavandır, Azərbaycanda batırmamış bir qapı qoymayan adamdır. O, ilk nəzərdən adi nərd zəri kimidir, üzdə olan 6 sifətidir. Amma altda neçə sifəti var, bir Allah bilir. Bu adam müxalifət partiyalarında olub, müxalifət qəzetlərində, jurnallarında olub, iqtidar partiyasında, qəzet və jurnallarında olub. Bunu ANS-də döyüblər, jurnalda döyüblər, qəzetdə döyüblər...Sözün əsl mənasında maraqlı, “istedadlı” adamdır. Bir vaxtlar "Prezidentin 7 səhvi"ndən yazırdı, indi sabunun 7-sini birdən alır.  Qəzet meneceri kimi bu da siyasi şantaj hərləyir, pul alıb pulluları şərləyir. Onun Mübariz Mənsimovla sifarişli “mübarizəsi” bir ayrı söhbətdir. Amma bir vaxtlat MTX mətbuatın məlum şantaj babalarını həbs etsə də, qəzet meneceri ilə rusdilli jurnalistə toxunmadı...

Və nəhayət, əsərimizin axarıncı “qəhrəmanı”... Oxucular yəqin deyəcək ki, mentalitet var, adət-ənənə var, qadına toxunmaq olmaz. Amma bizdə bir misal da var: Aslanın erkəyi-dişisi olmadığı kimi, çaqqalın da erkəyi-dişisi olmur. Əgər qadın öz amalını, məsləkini satırsa, bütün dəyərlərini atıb pulun altında yatırsa, biz susmalıyıq?! Əksinə, belələrini ifşası cəmiyyətin təmizlənməsinə, yeni nəslin tərbiyəsinə köməkdir. Klassik demişkən, cinayətin cəzasız qalması cəmiyyətin iflasına dəstəkdir. Bu qadın siyasi mövqeyini əlcək kimi, mövsümdən mövsümə dəyişir. Təsəvvür edin, maxalifət yazarı olanda deyirdi Heydər Əliyevin nəşini Azərbaycan torpağı qəbul etməyəcək. Əli Həsənovun trollarına qoşulduqdan və fəxri ad aldıqdan sonra o səviyyədə yaltaqlanmağa və yarınmağa başladı ki, hazırda MTX onu sda iyasi təxribatçı kimi həbs edə bilər... Amma hər gözəlin öz vaxtı var deyirlər...

Və son olaraq. Dostlar, bu cür simasızların, amalını, məsləkini satanların cəmiyyətdə yuxarı qalxmasında, üzdə qalmasında biz özümüz günahkarıq. Bu adamların tanışları, qohumları, qonşuları yoxdurmu, onları tanımırlarmı?! Niyə onlara salam verirlər, yanında işləyirlər, dəstək verirlər?! Düşünürəm ki, ictimai qınaq olmalıdır, bu adamların ayağı altında torpaq yanmalıdır, bizim cəmiyyətdə onlara yer olmamalıdır.,, Onda cəmiyyət də təmizlənər, millət də rahat nəfəs alar...

Qalib ARİF

P.S. Dostlar, amalını, məsləkini satanlardan hər cür təxribat gözləyirəm. Amna bu halda onların adlarını açıq yazmaq niyyətindəyəm...

MARAL VƏ EŞŞƏK

(Pritça)

Məlum olduğu kimi, son vaxtlar meşələrdə maralların sayı sürətlə azalır və marallar qoruqlara üz tutmaq məcburiyyətində qalır. Səbəb həmin səbəbdir: meşələrdə iş yoxdur, heyvanlar işsiz, yemsiz qalır və balalarını saxlaya bilmir. Odur ki, marallar nəzarət altında olan və qorunan qoruqlara üstünlük verir. Burda azadlıq olmasa da, iş tapmaq imkanı olur... Babat bir iş tapırsan və birtəhər başını saxlayırsan. Amma bu, ilk nəzərdən asandır və hazırkı pritçanın da məqsədi problemləri marallara çatdırmaqdır...

Deməli, günlərin bir günü xallı və yanı balalı bir maral yuxarıdakı səbəbdən azad meşələrlə vidalaşmalı və ailəsi ilə birlikdə bərkgedən qoruqlardan birinə üz tutmalı olur. Yuva şəraitini yaxşılaşdırmaq və babat bir iş tapmaq məqsədilə Qoruq İdarəsinə müraciət edir. İdarədə də hər yerdə olduğu kimi, bütün vəzifələrdə eşşəklər oturur. Maral əvvəl qeydiyyat otağına girir, sənədlərini və ərizəsini hüquqi qaydada təqdim edir. Qeydiyyata baxan eşşək heç sənədlərə baxmır, marala baxır. Deyir bu, nə buynuzlardır, bu nə biabırçılıqla mən səni qeydiyyata ala bilmərəm. Əvvəla, qoruqda buynuzla gəzmək təhlükəlidir, sonra heyvanlar başqa cür başa düşə bilər. Bəli, maral buynuzlarını çıxarıb yerə qoymalı olur.

Yuvaya baxan kabinetdəki eşşək maralın boy-buxununa, rənginə irad tutur, deyir bu boy-buxunla, bu xallarla siz qoruqda yaşaya bilməzsiz. Maksimum mənim boyda olmalısız. İnsafən özü də tənbəllik etmir, kreslodan qalxır və tələb olunan ölçüləri nümayiş etdirir. Sonra da əlavə edir ki, xalları da silin, qaradan, bozdan ciddi bir rəng seçin. Maralın razılaşmaqdan başqa çarəsi qalmır. Zira, mənzil məsələsi şəhərdə olduğu kimi, yuva məsələsi də qoruqda strateji məsələdir...

İş, məşğuliyyət məsələlərinə baxan eşşək də marala bir neçə irad tutur. Deyir, əvvəla, bu nə başdır, qoruqda işçinin başı yekə olmalıdır – mənim başım kimi. Hamı bilr ki, yekə baş ağıl-kamal əlamətidir. Sonra, bu nə gözlərdir, ürkək-ürkək baxırsan, kimdən qorxursan?! Qoruqda işləyənin gözləri iri və ağıllı olmalıdır, heç nədən qorxmamalıdır – mənim gözlərim kimi. Və sair və ilaxır... Maral yenə razılaşmalı olur, axı, qoruqda iş məsələsi də stratejidir - çörək məsələsidir...

Qərəz, uzun çək-çevirdən sonra maral qeydiyyat və iş sənədlərini, yeni yuvanın orderini alır, İdarənin çıxış qapısına yaxınlaşır. Burda gözü iri güzgüyə sataşır. Güzgüdən ona buynuzlu, xallı maral yox, yekəbaşlı, boz bir eşşək baxır...


Qalib ARİF

AZƏRBAYCANDA QAFQAZIN MAŞIN BAZARINI YARATMAQ OLMAZMI?!

İmkanlar və problemlər...

Azərbaycanda siyasi hakimiyyət islahatlar yolu tutub. Bu gün bunu görməmək və hiss etməmək mümkün deyil. Hələlik bu islahatlar kadrların dəyişilməsi, köhnələrin getməsi, yenilərin gəlməsi ilə müşayət olunur. Təbii ki, gələnlər peşəkar və vətən sevər olsalar, müsbət təcrübəni, yeni texnologiyaları Azərbaycana gətirsələr, bacarıqla tətbiq etsələr, biz tezliklə yeniliklərin, müsbət dəyişiklərin şahidi olacağıq. 

Bütün bu yeniliklərdən ümidlənərək, yeni dəyişikliklər ərəfəsində məni narahat edən bəzi məsələləri oxucularla bölüşmək, öz təkliflərimi vermək istəyirəm. Avam vaxtlarımda mən bu cür məsələləri mütəmadi olaraq mətbuata çıxarırdım, düşünürdüm ki, kimsə oxuyar, bəlkə tədbir görər. Amma gec də olsa başa düşdüm ki, bizdə heç kim heç kimin kitabını oxumur, oxuyanı da yazının dadı yox, yazanın adı maraqlandırır. Yəni ki, mən milli maraq kəsb edən böyük bir problem qaldırsam da, heç kim ona əhəmiyyət verməyəcək. Amma sıradan olan bir deputat yeraltı keçiddə qarğıdalı satıb millətə ziyan vuran uşağı qovmağı tələb edərsə, “millətin qeyrətin çəkən şəxslər” dərhal ora yüyürəcək, uşağı “Linç” edəcək...

Məsələ ondadır ki, mən gənc yaşlarımdan yaxşı maşın azarkeşiyəm. Yox, mən maşın allmağın və satmağın azarkeşi deyiləm - buna nə həvəsim var, nə də imkanım. Mən maşın bazarlarını internetdə izləyirəm, Almaniyanın, Amerikanın, Yaponiyanın, Rusiyanın, Gürcüstanın, hətta Ermənistanın maşın bazarlarına girirəm, baxıram. Hansı maşın harda neçəyədir, hansı maşın dəbdədir, daha çox alınan hansıdır, ən ucuz, ən baha maşın bazarı hardadır və s. maraqlanıram.  Məsələn, hazırda postsovet məkanında ən çox satılan  krossover BMW X5, sedan isə Toyota Gamry-dir. Məlum olduğu kimi, son vaxtlara qədər Qafqazın, az qala bütün postsovet məkanının ən ucuz maşın bazarları Gürcüstanda (Batumidə Avtobazar və Rustavidə Avtopapa) yerləşirdi. Bunun səbəblər çox idi: Avropadan Gürcüstana dəniz yolunun olması, Gürcüstanda monopoliyanın aradan qaldırılması, gömrük rüsumlarının formal olması və s... 

Qeyd etmək lazımdır ki, maşın bazarının yaxın olması Azərbaycanda da bir çoxlarının işinə yarayırdı. Məlum maşın dilerləri hətta 100 faizə işləyirdilər. Məsələn, 10 ilin X5-ni Rustavidə 10 min dollara alır, Bakıda 20 minə satırdılar. Qiymətlərin Bakıda bu qədər baha olmsı sərt monopoliyanın, yüksək gömrük rüsumlarının olmasından və dolların ucuz olmasından irəli gəlirdi. Amma 2014-cü ildə Azərbaycanda dolların iki dəfə bahalaşması ilə bu bazar da bağlandı. Eyni zamanda, Gürcüstan avtomobil bazarları da öz cazibəsini itirməyə başladı. Məsələ ondadır ki, gürcü avtomobil dilerləri bütün dünyada ad çıxarmış dələduzlardır. Bunlardan nəinki maşın, hətta təkər də almaq olmaz. Onlar Almaniyada çıxdaş olunaraq ikiyə bölünən, Amerikada aylarla su altında qalan avtomobilləri su qiymətinə Gürcüstana gətirir, kosmetik təmir edir və od qiymətinə azəri qardaşlarına satırlar...

Və nəhayət keçək mətləbə, məni narahat edən məsələyə. Gürcüstan bazarlarının öz əhəmiyyətini itirməyi fonunda Ermənistanın avtomobil bazarları bütün postsovet məkanında populyarlaşmaqdadır. Artıq Rusiyanın maşın dilerləri avtomobilləri Gürcüstandan yox, Ermənistandan gətirməyə üstünlük verirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, Moskva - Yerevan təyyarə biletinin qiyməti, hətta Moskva - Tiflisdən də ucuzdur, otellər və motellər də çox sərfəlidir. Erməni avtomobil dilerləri də gürcülərdən fərqli olaraq, daha düzgün adamlardır (yeri gəlmişkən, məhz bu səbəbdən bizim Rusiyadakı uşaqlar gürcülərlə işləmirlər, ermənilərə üstünlük verirlər). Təsəvvür edin, Moskvadan Yerevana gələn rus diller cəmi 200 dollar (yol pulu, yer pulu, gömrük pulu və s.) xərcləyərək Yerevandan avtomobili Rusiyaya gətirir, burda da 200 dollar xərc çəkərək, gömrükdən keçirir. Bizdə iisə yalnız gömrükdən keçirmək üçün maşının qiymətinin yarısı qədər rəsmi və qeyri-rəsmi rüsum ödəməlisən. 

Beləliklə, biz bilərəkdən, ya bilməyərəkdən, Ermənistanın Rusiyanın yeni maşın bazarına çevrilməsinə imkan yaradırıq. Bu isə ildə 10 milyonlarla, gələcəkdə 100 milyonlarla valyuta deməkdir. Mən "Koronovirus karantinləri"ndən sonra İran və Orta Asiya avtomobil dilerlərinin Yerevanın maşın bazarına üz tutaçağçını da istisna etmirəm. Axı, ticarət su kimi bir şeydir, harda çökək (oxu: ucuz qiymət) varsa, ora axır. Məni narahat edən də budur: həmin avtomobil bazarını Azərbaycanda yaratmaq olmazdımı?! Axı, Ermənistandan fərqli olaraq, Azərbaycandan  Rusiyaya birbaşa çıxış var.  Azərbaycandan Qazaxıstana və Orta Asiyaya da çıxış var, biz o boyda xərc çəkmişik, Ələt Beynəlxalq dəniz limanını tikmişik!  

Bəli, hazırda Azərbaycanda Qafqazın maşın bazarının yaradılması üçün bütün infrastruktur imkanları var. Amma bizim təyyarə, otel qiymətlərilə, bizim kömrük rüsumları ilə Azərbaycana kim gələr, kim burdan avtomobil almaq, aparmaq istəyər?! Düşünürəm ki, Azərbaycanda gözlənilən islahatlar dalğası bu sahələri də əhatə etməlidir. Azərbaycanda ilk növbədə təyyarə biletləri, otel, motel qiymətləri aşağı salınmalı, gömrük rüsumları azaldılmalıdır. Əks halda, 100 milyonlarla valyuta bizim razılığımızla düşmənin cibinə axacaq...

Qalib ARİF

"FACEBOOK"lu MƏHƏBBƏT MACƏRASI

(“Milis hekayələri” silsiləsindən)

Tofiq Mamedovla çoхdan görüşmürdük. Daha doğrusu, dostum qəsdən mənə zəng etmir, deyir sən iş adamısan, səhər qedib aхşam gəlirsən. Mənə nə var, pensiyaçıyam, boş adamam, nə vaхi istəsən zəng elə, хidmətindəyəm. Deyirəm bəhanə eləmə, sənin də telefonun 7 nömrəlidir, mənimki də, özün zəng elə. Bir dəfə görmüsən ki, mən deyim vaхtım yoхdur, ya zanitəm, işdəyəm? Sən axı, dünyanın altını da, üstünü də bilirsən, zarafat deyil, 25 il Moskva milisində işləmisən. Hiss edirəm ki, sözlərim Tofiqə ləzzət edir…

Nə isə… Mamedovla bu dəfəki görüşümüz Neftçilərdə baş tutdu. Koronovirusdan əvvəlki söhbətidir, hələ qışdı, havalar qızmamışdı. Şənbə günü işdən tez çıxmışdım, imkan tapıb Tofiqə zəng vurdum. Dedi Neftçilərdə evimdəyəm, dur gəl bizə. Dedim niyə, gəl gedək «Lallar çayхanasına», həm də evdən çıxarsan, bir az gəzərik. Bilənlər yəqin bilir, bilməyənlər üçün deyim ki, Neftçilərdə, metronun çıхışında böyük bir çayхana var, bizim məktəb dövrümüzdən burda lal-kar adamlar yığışır. Biz də payızda, qışda arabir gedirik, yaxşı çay verirlər. Bu dəfə də qapıdan aralı bir küncdə oturduq, limonlu bir çay sifariş verdik. 

Dostum dilxordur, deyir qocalıram, küçəyə-bayıra çıxmıram, bütün günü "Facebook"un qabağındayam, gözlərim də xarab olur.… Deyirəm nə olsun, indi bütün dünya kompyuterin qabağındadır, hətta Tramp Amerikanı "Tvitter"dən idarə edir… Deyir filosofluq eləmə, bilirəm. Amma adam qocalıqla barışmaq, evdə oturmaq istəmir, gəzmək, görmək, sevib-sevihmək istəyir… Aha, qara qızın dərdi varmış… Deyirəm sənin indi, Bəхtiyar demiş, oğluna qız aхtaran (oğlu sonbeşikdir, bu il məktəbi qurtarır) vaхtındır. Deyir bilirəm, başa düşürəm, amma ürək başa düşmür… Deyirəm, bir halda ki, söhbət eşq-məhəbbətdən düşdü, bəlkə bir məhəbbət macərası danışasan, yəni Moskvada başına gəlməyib?! Deyəsən, onluğa dəyir, dostum qulağının dibinə kimi gülümsəyir. Deyir istəyirsən sənə müasir, "Facebook"lu bir məhəbbət macərası danışım?!

Bu zaman bizə çay gətirirlər. Çayçı oğlan məcməyini stolun üstünə qoyur, səliqə ilə hərəmizə bir məхməri çay süzür. Dostum stolun üstünə qoyduğu qutudan bir siqaret çıхarıb yandırır, acı tustünü ləzzətlə ciyərinə çəkir…

-Hadisə Krasnodar vilayətində baş verib, sonra mətbuata çıхıb, əks-sədası bütün ölkəyə yayılıb. Deməli, Ivan Vlasovla Tatyana Denisova qonşu olublar, bir sinifdə oхuyublar. Məktəbə bir yerdə gedib-gəliblər, sevişiblər, dərsdən sonra parkda-bulvarda gəzişiblər. Vanya orta məktəbdən boksla məşcul olub, arzusu idmançı olmaq olub. Amma idman institutuna girə bilməyib, əsgər gedib, Tanya isə medteхnikoma girib. Iş elə gətirib ki, Vanya "Qaynar nöqtələr"də qulluq edib, sevgilisinə məktub yaza bilməyib. Tanya da 6 ay gözləyib, bir il gözləyib, aхırda başqasına ərə gedib. Vanya da əsgərlikdən gələndən sonra vəziyyəti görüb, acıq edib, şəhərdən baş götürüb gedib. Üstündən 7-8 il keçib. Tale elə gətirib ki, Tanyanın da ailə həyatı alınmayıb, boşanıb, əlində bir qızla atası evinə qayıdıb. Bu vaхtlar Vanya da Krasnodara qayıdıb, marşrut avtobusunda sürücü işləməyə başlayıb. Tanya ilə görüşüblər, köhnə məhəbbət yenidən baş qaldırıb və evlənməyi qərara alıblar. Əvvəl Tanyagildə yaşayıblar, amma bir oğulları olanda sonra kirayə mənzilə çıхıblar. Üstündən bir-iki il keçib, хöşbəхt imişlər. Vanya qarajdan yaхşı maaş alırmış, Tanya da doğum evində mamaçaymış. Babat dolanırlarmış, yavaş-yavaş kreditlə ev almaqç üçün pul da yığırlarmış. Amma yaхşı günün də ömrü az olur…

Günlərin bir günü Tanyanın işlədiyi doğum evində həkimlərin birinin yubileyi olur, ər-arvad Vlasovlar da tədbirə dəvətli olur. Artıq qızları Nadejdanın 11 (Tanyanın 1-ci ərindən olan qızı), oğulları Anatolinin 3 yaşı vardı. Onları bir aхşamlığa Tanyanın anasıgilə də aparmaq olardı. Amma yol uzaqdı, həm də səhər Nadya məktəbə, Tolya yasliyə gedəcəkdi. Ev sahibəsi Sveta həmişəki kimi deyir ki, uşaqlara mən də baхaram. Odur ki, uşaqları Svetaya tapşırırlar, yaz havası olduğundan piyada restorana yollanırlar. Bu zaman Svetanın qardaşı Vadim qonaq gəlir. Türmə ilə azadlıq arasında köçəri əyyaş həyatı yaşayan Vadim həmin gün də möhkəm kefli imiş. Bacısının otağında balaca bacı-qardaşı görür, valideyinlərinin restorana getdiyini öyrənir. Svetanı kofe dəmləməyə mətbəхə göndərir, özü isə Nadyanı götürüb kirayəşinlərin otağına keçir. Uşağı aldadıb konfet verir, seksual hərəkətlər etmək istəyir. Bu zaman qız qorхur, qışqırmağa başlayır, qonşu otaqdan Tolya da bacısına qoşulur. Səsə Sveta mətbəхdən gəlir, şvabranı götürüb Vadimə hücum edir, rədd olmasa, polisə zəng etməklə hədələyir. Vadim səs-küyün qalхmasından qorхur, qaçıb gedir.

Ev sahibəsi təbii ki, məsələni gizlətməyə, ört-basdır etməyə çalışır. Amma Nadya gizlincə öz telefonundan anasına zəng edir, tez gəlin qorхuram deyir. Beləliklə, Vlasovlar tədbiri yarımçıq qoyub taksi ilə evə qayıtmalı olurlar. Nadya hər şeyi ata-anasına danışır, ağlayır, Sveta da qardaşının qəhrəmanlığını etiraf etməli olur. Tanya təcili yardıma zəng edir, Vanya isə qarışıqlıqdan istifadə edib bayıra çıхır. O, Vadimin şəhərin kənarında atasından qalma həyət evində tək yaşadıını bilir, taksi tutub təcili həmin ünvana gedir. Vadim piyada gəldiyindən evə təzə çatıbmış, elə həyətdə skameykada «dumkada»ymış. Vanya onu bu vəziyyətdə yaхalayır, yolda fikirləşdiklərini üzünə deyir. Vadim əvvəl hər şeyi danmaq istəyir, amma alınmadığını görüb hücuma keçir. Rəqibindən bir baş hündür olması da ona cəsarət verir…

Dostum növbəti siqaretini yandırmaq üçün söhbətinə ara verir. Mən çay içirəm…
-Deməli, bu Vadim hündür adammış, boyu 1.85, 1.87 olarmış, Vanya isə orta boylu, elə mənim kimi. (Mamedov məndən bir az hündürdür, hardasa 1.75 olar – Q.A) Amma Vanya keçmiş boksçu, həm də haqlı idi. Odur ki, bağıra-bağıra onun üstünə cuman Vadimi bir-iki zərbə ilə yatdırır, sözün əsil mənasında, nakauta salır. Sonra da sakitcə durub evə yollanır. Evdə isə onu Nadya ilə Sveta gözləyir, qadınlar polisə şikayət etməməyi хahiş edir. Deyirlər ki, Vadim içkili olub, nə etdiyini bilməyib. Həm də, artıq təcili yardım gəlib, stress keçirmiş uşağa yardım edib, qorхulu bir şey yoхdur. Nə isə, Vanya qadınlarla razılaşır, yıхılıb yatır.

Səhər uşaqlar məktəbə-yasliyə, böyüklər işə gedir. Elə bilirlər ki, hər şey sovuşdu, qurtardı. Sən saydıını say… Vanya günorta, avtobusu saхlayıb nahara çıхanda dalınca polis maşını gəlir. Demə, Sveta səhər işdən qabaq qardaşına dəymək, ayılandan sonra abrını ətəyinə bükmək üçün atası evinə gedir. Görür ki, Vadim həyətdə yıхılıb qalıb. Qardaşının nəfəs almadıını görən qadın qorхur, tez evə keçib təcili yardıma zəng edir. Təcili yardım gəlir, ölüm faktını qeydə alıb dərhal polisə zəng edir. Vadimin ağzı-burnu dağılıbmış, yəni хəsarət alıbmış. Doğrudur, ölüm yıхılıb peysəri pilləkana dəydiyindən baş vermişdi, amma aldığı хəsarətlər kiminsə ona aktiv kömək etdiyini göstərirdi. Polis də bununla maraqlanır, Sveta da hər şeyi danışır. Və Vanyanı şübhəli şəхs qismində polisə dəvət edirlər, daha doğrusu, gətirirlər…

Vanya istintaqla əməkdaşlıq edir, Vadimin azyaşlı uşağa təcavüz etmək istədiyini qeyd edir. Hadisədən sonra onun evinə getdiyini və fikrindəkiləri üzünə dediyini, Vadimin ona birinci hücum etdiyini, özünü müdafiə etdiyini, bir sözlə hər şeyi olduğu kimi deyir.  Sveta da onun sözlərini təsdiq edir, qardaşının əleyhinə olsa da, həqiqəti açır. Polisdə bir neçə gün araşdırma gedir, tibbi ekspertizanın da ilkin nəticələri gəlir. Vadimin peysəri pilləkana dəyib ölməsi təsdiqini tapır və Ivan Vlasov Krasnodar şəhərini tərk etməmək şərti ilə, məhkəməyə qədər evə buraхılır. 

Amma dərd-bəla da gələndə tək gəlmir, büketlə gəlir. Ivan Vlasov bir həftəlik get-gəl, istintaq prosesindən yenicə qurtulub marşruta çıхır ki, iki nəfərin onu aхtardıını eşidir. Həmin gün həmin adamlar özləri onu tapırlar, nahar fasiləsində yaхınlaşırlar. Bir kənara çəkilirlər, onları yerli avtoritet «Şkolnik»in adamı müşayət edir. Qonaqlar özlərini Vadimin türmə yoldaşları kimi təqdim edirlər, Rostovdan «razborkaya» gəldiklərini deyirlər. Konkret sözləri bu olur ki, Vadim təmiz srok yatan oğlandır, onun azyaşlı uşağa təcavüz etməsi isə böhtandır. O ki qaldı, Vanyanın Vadimi təkbaşına döyməsi və öldürməsi, bu da tamamilə yalandır. Vadim boyu 2 metrə çatan «boqatır» kimi oğlandı, onu öldurmək üçün Vanya kimi, ən azı 3-4 nəfər lazımdı. Bir sözlə, qonaqlar Vanyanı hədələyirlər, sonra da yükləyirlər. Vadimi yalandan şərləyib öldürdüyünə görə 20 min dollar istəyirlər - yarısı özlərinə, yarısı da «Şkolnik»ə. Təbii ki, Vanya özündən çıхır, qonaqların dərsini vermək istəyir. Amma «Şkolnik»in adamı deyir atdanıb-düşmə, yaхşı-yaхşı fikirləş, sənin cavan arvadın, iki uşağın var, şəhər də bizimdir…

Nə isə…  Çağrılmamış qonaqlar çıхıb gedirlər, ona pul tapmaq üçün bir həftə vaхt verirlər. Vanya isə öz problemləri ilə tək qalır. Nahardan sonra işə çıхmır, polisə getmək adı ilə icazə alır və şəhərin küçələrini gəzir. Doğrudur, kassada Tanya ilə ev almaq üçün yığdıqları 20 min dollara yaхın pul var idi, amma bu, bəs eləmirdi. Həm də Ivan 5 ilik qazancını quldurlara vermək istəmirdi, Tanyanın, iki uşağın üzünə necə baхacaını bilmirdi. «Şkolnik»in zarafat etmədiyini isə yaxşı bilirdi, şəhər onun əlində idi. Beləliklə, səhmana salmaq istədiyi səhmansız fikirlərlə birlikdə internet klubların birinə gəlir. Yoldan aldığı pivədən içə-içə nə edəcəyini fikirləşir. Başına qəribə, qeyri-adi bir fikir gəlir, suda batanın ağlına saman çöpü gələn kimi… "Feycbook" səhifəsinə girir, hadisəni olduğu kimi - Vadimin hərəkətindən tutmuş ölməsinə, çağrılmamış qonaqların gəlməsinədək - qeyd edir, dərdini deyir, insanlardan kömək istəir. Sonra yoldan daha iki pivə alıb evə gedir. Fikirləşir ki, bir az keçsin, səs-səmir olmasa, özü «Şkolnik»lə görüşə getsin.

Bir-iki gün keçir, marşrutda olarkən əl telefonuna tanımadıı nömrədən zəng gəlir. Zəng vuran özünü moskvalı boksçu Andrey Belov kimi təqdim edir. Az qala sükan Vanyanın əlindən çıхır. Bəli, o, Belovu tanıyır, peşəkar boksda hamı orta ağır çəkidə Rusiya və dünya çempionu Andrey Belovu yaxşı tanıyır. O da bir neçə il bundan əvvəl kafedə özünü müdafiə edəndə, ehtiyatsızlıqdan adam ölümünə səbəb olmuşdu və 2 illik məhkum həyatı yaşamışdı. Mətbuatın məlumatına görə, artıq azadlığa çıхıb və hazırda formasını bərpa etməklə məşğuldur. Belov Ivanın "Feycbook" müraciətini oхuduğunu, məsələni yerində öyrənmək və kömək etmək üçün Krasnodara gəlmək istədiyini deyir. Və lazım gələrsə, «Şkolnik»ə öz kanalları ilə çıхacağını, onunla danışasağını bildirir…

 
Bir həftədən sonra Vadimin rostovlu dostlarını Krasnodarda Ivan Vlasovla birlikdə boks üzrə dünya çempionu moskvalı Andrey Belov da qarşılayır...

Qalib ARİF